Mέσα στο 2017, τα θανατηφόρα με δίκυκλα στην ΕΕ αποτέλεσαν το 17% των συνολικών θυμάτων στους δρόμους, ενώ τα δίκυκλα αποτελούν μόνο το 1,8% του κυκλοφοριακού φόρτου. Αυτή η ανισότητα δεν ταιριάζει καθόλου με το όραμα της ΕΕ για μηδενικές απώλειες ως το 2050, και για μείωση κατά 50% την δεκαετία 2020-2030. Σύμφωνα με την τρίτη και τελευταία δέσμη μέτρων “Η Ευρώπη σε κίνηση”, “Πάνω από το ενενήντα τοις εκατό των ατυχημάτων οφείλονται σε ανθρώπινο σφάλμα. Καταργώντας την ανάγκη οδηγού, τα αυτόνομα οχήματα αναμένεται ότι θα βελτιώσουν σημαντικά την οδική ασφάλεια. Για παράδειγμα, τα οχήματα χωρίς οδηγό θα τηρούν περισσότερο τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας και θα αντιδρούν ταχύτερα από τους ανθρώπους. Επιπλέον, τα συνδεδεμένα και αυτοματοποιημένα οχήματα μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό της συμφόρησης, διότι θα διευκολύνουν την κοινή χρήση των οχημάτων και θα προάγουν νέα και βελτιωμένα επιχειρηματικά μοντέλα (δηλαδή κινητικότητα ως υπηρεσία), καθιστώντας την ιδιοκτησία αυτοκινήτου στις πόλεις λιγότερο ελκυστική επιλογή”.
Ούτε λίγο ούτε πολύ, η άποψη των Ευρωπαίων είναι πως αντί να πασχίζουμε για οδηγική παιδεία, αφού έτσι κι αλλιώς οι άνθρωποι θα κάνουν λάθη ό,τι και να γίνει, έχουμε την μεγάλη ευκαιρία να καταργήσουμε τους οδηγούς, αφού τα αυτόνομα οχήματα θα είναι αλάνθαστα (βέβαια μέχρι τώρα έχει αποδειχτεί πως δεν είναι, αλλά υποθέτουμε πως οι άνθρωποι που προγραμματίζουν την συμπεριφορά και τις αντιδράσεις τους δεν θα κάνουν κι άλλα λάθη…). Με τα αυτόνομα οχήματα, λένε, δεν θα έχουμε τόσο μποτιλιάρισμα, γιατί δεν θα χρειάζεται να έχει ο καθένας το δικό του, αφού στο μέλλον θα υπάρχουν εταιρίες αυτοματοποιημένων οχημάτων στα οποία θα κλείνεις θέση για να πας εκεί που θέλεις. Με άλλα λόγια, το αυτοματοποιημένο μέλλον δεν θα ενθαρρύνει την ιδιοκτησία του οχήματος. Θυμηθείτε πως ήδη έχουν γίνει πράξη οι μοτοσυκλέτες που “δεν πέφτουν” αλλά και αυτές που οδηγούνται μόνες τους, καταργώντας ουσιαστικά την ανάγκη για συμμετοχή του αναβάτη στην οδήγησή τους, που έτσι θα μετατραπεί από αναβάτης σε επιβάτης μοτοσυκλέτας. Τώρα, το γιατί να θέλει κάποιος να οδηγεί μια τέτοια μοτοσυκλέτα, θα το ερευνήσουν οι ψυχίατροι.
Δεν αλλάζουν όμως μόνο τα οχήματα, αλλά και οι υποδομές: “Η ίδια η έννοια των μεταφορών μεταβάλλεται και τα παραδοσιακά όρια μεταξύ των οχημάτων, των υποδομών και του χρήστη καθίστανται ολοένα και περισσότερο δυσδιάκριτα. Στο επίκεντρο δεν βρίσκεται πλέον το μέσο μεταφοράς. Στις μέρες μας, χάρη στην αυξημένη συνδεσιμότητα και την αυτοματοποίηση, ο χρήστης τοποθετείται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο ενός συστήματος κινητικότητας πολύ πιο ευέλικτου και ολοκληρωμένου. Η είσοδος ολοένα και περισσότερο αυτοματοποιημένων και συνδεδεμένων οχημάτων στην αγορά αποτελεί το επόμενο κεφάλαιο στον τομέα των μεταφορών που θα αλλάξει οριστικά τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες θα απολαμβάνουν την κινητικότητα στο μέλλον. Η εν λόγω οριστική αλλαγή έχει ήδη ξεκινήσει και η Ευρώπη πρέπει να είναι προετοιμασμένη. Για παράδειγμα, η καλύτερη κατασκευή των οχημάτων, η βελτιωμένη οδική υποδομή και τα χαμηλότερα όρια ταχύτητας μπορούν συνολικά να συμβάλλουν στη μείωση των επιπτώσεων των ατυχημάτων”. Όπου λέει “ο χρήστης τοποθετείται ολοένα και περισσότερο στο επίκεντρο”, η μετάφραση θα έπρεπε να είναι “δεν υπάρχει πια οδηγός ή αναβάτης, αλλά χρήστης, κι όταν λέμε στο επίκεντρο, εννοούμε πως η μόνη απόφαση που θα παίρνει θα είναι το που θέλει να πάει, χωρίς να συμμετέχει ενεργά σ’ αυτή τη μετακίνηση”. Όπου λέει “καλύτερη κατασκευή των οχημάτων”, εννοεί την συνδεσιμότητά τους και την συμμόρφωσή τους στους κανόνες, μαζί με πλήθος συστήματα αποτροπής από οποιαδήποτε προσπάθεια κίνησης εκτός προδιαγραφών. Μιλούν επίσης και για χαμηλότερα όρια ταχύτητας, κάτι που ακούγεται αντιφατικό: Αν τα αυτόνομα οχήματα δεν θα συγκρούονται μεταξύ τους ή με ό,τι άλλο βρίσκεται πάνω ή γύρω από τον δρόμο, τότε γιατί να μην πηγαίνουν πιο γρήγορα; Ή τουλάχιστον, το ίδιο γρήγορα; Εκτός κι αν οι σοφοί νομοθέτες εννοούν πως μέχρι να γίνουν όλα αυτόνομα, και για να τα διευκολύνουν να προσαρμοστούν στο χαοτικό περιβάλλον που θέλουν να εξημερώσουν, θα χαμηλώσουν τα όρια ταχύτητας για να προλαβαίνουν να αντιδρούν απέναντι στα αναρχικά στοιχεία που θα επιμένουν να κινούνται πραγματικά αυτόνομα και ελεύθερα – όπως ένας αναβάτης με την μοτοσυκλέτα του σήμερα. Η μεταβατική περίοδος θα είναι και η πιο δύσκολη, κι από όλη αυτή την ιστορία το μόνο καλό νέο είναι η “βελτιωμένη οδική υποδομή”.
Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Μεταφορών είχαν στις Βρυξέλες μια συνάντηση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου συμφώνησαν να αναμορφώσουν και να ενισχύσουν τους κανόνες διαχείρισης των οδικών υποδομών, με στόχο την μείωση των θανατηφόρων και των σοβαρών τραυματισμών. Μέχρι τώρα, υπάρχουν σε εφαρμογή τέτοιοι κανόνες, αλλά ίσχυαν μόνο για το δι-Ευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (Τrans-European Τransport Νetwork, TEN-T). Στο άμεσο μέλλον όμως θα ισχύσουν και σε όλους τους αυτοκινητόδρομους και στους κύριους δρόμους κυκλοφορίας, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην βελτίωση της ασφάλειας των οδικών υποδομών σε όλη την ΕΕ. Η οδηγία αυτή θα περιλαμβάνει και δρόμους εκτός αστικών περιοχών που κατασκευάζονται με χρηματοδότηση της ΕΕ, κάτι που δεν ίσχυε μέχρι σήμερα. Μεγάλης σημασίας είναι πως οι μοτοσυκλετιστές θεωρούνται πλέον και επίσημα ως “ευπαθής ομάδα χρηστών των δρόμων”, και θα είναι υποχρεωτικό να λαμβάνονται υπόψιν οι ιδιαίτερες ανάγκες τους. Μπράβο, συγχαρητήρια, και τα λοιπά, μακάρι και αμήν και πότε, αλλά ό,τι και να γίνει θα γίνει τα επόμενα 10-15 χρόνια, ενώ δεν αναφέρεται τίποτα για υποχρεωτική αλλαγή των υποδομών σε ήδη υφιστάμενα οδικά δίκτυα. Επιπλέον, για να έχει εφαρμογή αυτή η οδηγία, θα πρέπει η κάθε χώρα να αξιολογήσει με ειδική μελέτη όλο της το οδικό δίκτυο και να εκτιμήσει τον κίνδυνο ατυχημάτων σε όλα τα σημεία του, υπολογίζοντας τις ανάγκες όλων των χρηστών. Ας σημειώσουμε εδώ πως όλα αυτά προτείνονται από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον θεσμό που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των χωρών μελών και μένει τώρα να δούμε αν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα υιοθετήσει αυτές τις προτάσεις. Αυτό που απασχολεί περισσότερο για το άμεσο μέλλον είναι η “ασφαλής μετάβαση σε υψηλότερα επίπεδα αυτονομίας, εξασφαλίζοντας πως θα υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την οδική ασφάλεια σε συνθήκες μικτής κυκλοφορίας (αυτόνομα μαζί με μη αυτόνομα οχήματα δηλαδή), έτσι ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος για τα μη συνδεδεμένα οχήματα όπως οι μοτοσυκλέτες”.
Τα θετικά είναι πως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει πως οι μοτοσυκλετιστές είναι μια ευπαθής ομάδα και πως οι ανάγκες τους θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον σχεδιασμό των οδικών υποδομών. Αυτό σημαίνει πως ανοίγει ο δρόμος για να μετατραπούν και συστήματα προστασίας των αυτοκινήτων, όπως οι μπαριέρες, σε κάτι πιο φιλικό προς την αρτιμέλεια των μοτοσυκλετιστών. Όλα αυτά θα ωφελήσουν στο άμεσο μέλλον τους μοτοσυκλετιστές, όπως και στην μεταβατική περίοδο μέχρι την επικράτηση των αυτόνομων οχημάτων. Το ερώτημα όμως είναι αν θα υπάρχει θέση για ελεύθερη κίνηση μοτοσυκλετών στα αυτοματοποιημένα οδικά δίκτυα του μέλλοντος. Η λογική όμως πως οι άνθρωποι κάνουν λάθη, κι άρα αν καταργήσουμε τους ανθρώπους δεν θα γίνονται λάθη, με την οποία φαίνεται να δικαιολογείται και να νομιμοποιείται η εξαφάνιση των οδηγών, το μέλλον της μοτοσυκλέτας ποιο θα είναι;
