Είναι μία ερώτηση που έχουμε απαντήσει –και τεκμηριώσει- πολλές φορές στο περιοδικό όλα αυτά τα χρόνια. Τελευταία φορά ήταν πίσω, στο μακρινό 2009, όταν μία νέα οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξανάγκασε τους κατασκευαστές να αναγράφουν την ημερομηνία παραγωγής με αποτέλεσμα να γίνει εκ νέου ντόρος με το αν και πότε λήγουν τα κράνη…
Ωστόσο η ερώτηση αυτή εξακολουθεί και τώρα να αιωρείται και συχνά-πυκνά καλούμαστε να αποσαφηνίσουμε το θέμα και πάλι από την αρχή, οπότε επανερχόμαστε μέσα από το motomag καθώς βλέπουμε ότι παραμένει τελικά πάντοτε επίκαιρο…
Ας θυμηθούμε όμως τι είχε γίνει πριν λίγα χρόνια:
Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επέβαλε να αναγράφεται η ημερομηνία παραγωγής σε όλα τα θερμοπλαστικά δοχεία (μπουκάλια κτλ) και αργότερα έγινε γενικευμένος νόμος περικλείοντας τα πάντα από θερμοπλαστικό υλικό. Αναπάντεχα αυτό επηρέασε και τους αναβάτες μοτοσυκλέτας, καθώς σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και τα... κράνη! Τότε ήταν που ο διχασμός για το ποια κράνη λήγουν και ποια όχι είχε φουντώσει ξανά και το πράγμα μπερδεύτηκε περισσότερο εξαιτίας της οδηγίας αυτής, αφού σε άλλα επέβαλλαν να αναγράφεται η ημερομηνία παραγωγής και σε άλλα όχι.
Το κέλυφος των κρανών παρασκευάζεται με ένα σωρό διαφορετικούς τρόπους, είτε είναι πολυκαρβονικό, είτε θερμοπλαστικό ή θερμοσκληραινόμενο πολυμερές πλαστικό, είτε ακόμα πιο ακριβό και εξειδικευμένο. Με βάση την διαδικασία παρασκευής εκείνη η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε άλλα επέβαλε να αναγράφεται η ημερομηνία παραγωγής και σε άλλα όχι, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται παρεξηγήσεις. Φτάσαμε στο σημείο άλλα κράνη να αναγράφουν την ημερομηνία παραγωγής και άλλα όχι. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, για να μην δημιουργούνται απορίες κάποιοι κατασκευαστές μετέφεραν την αναγραφή σε σημείο μη εμφανές, κρύβοντας την κάτω από την αφαιρούμενη επένδυση, ή την κωδικοποίησαν, και τελικά ορισμένοι αγοραστές κατέληξαν να μπερδεύονται ακόμα περισσότερο. Από τη στιγμή λοιπόν που αναγραφόταν μόνο η ημερομηνία παραγωγής, και μάλιστα όχι για όλα τα κράνη, άρχισε μια παραφιλολογία για την ημερομηνία λήξης, την οποία οι πωλητές ανεβοκατέβαζαν κατά βούληση.
Στην πραγματικότητα, ο πολυμερισμός των υλικών δεν σταματά ποτέ, με αποτέλεσμα όλα τα κράνη, είτε αναγράφεται η ημερομηνία παραγωγής είτε όχι, να “λήγουν” μετά από κάποιο χρονικό διάστημα -με την έννοια ότι πλέον δεν συμβαδίζουν απόλυτα με τις προδιαγραφές με τις οποίες κατασκευάστηκαν. Υπάρχουν αρκετές εξαιρέσεις, ακριβά κράνη που το υλικό τους παραμένει ουσιαστικά αναλλοίωτο στο χρόνο, θα το δούμε κι αυτό παρακάτω…
Είναι βασικό να κατανοήσουμε ότι το χρονικό διάστημα δεν γίνεται να προσδιοριστεί με ακρίβεια, όπως γίνεται π.χ. με το φρέσκο γάλα, επιπρόσθετα τα κράνη κατασκευάζονται με διάφορα υλικά και κάθε κατασκευαστής χρησιμοποιεί την δική του σύσταση. Για αυτό στην πράξη λαμβάνεται μονάχα μία σταθερά, που είναι οι ιδιότητες του πλαστικού, για να οριστεί ένα πολύ γενικό διάστημα ζωής. Η θεωρεία λοιπόν λέει να μην χρησιμοποιούνται τα –κοινά- κράνη αν έχουν συμπληρώσει τα επτά έτη από την κατασκευή τους. Διευκρινίζουμε ότι αυτός δεν είναι νόμος, δεν είναι σκληρός κανόνας. Είναι μία συμβουλή καθώς την ακριβή ημερομηνία λήξης δεν μπορεί να την τοποθετήσει κανένας αφού εξαρτάται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες και έχει να κάνει με το εξειδικευμένο υλικό του κάθε κατασκευαστή. Έχουμε στο περιοδικό κράνη δεκαετίας που ακόμα τα εμπιστευόμαστε, κι άλλα που έχουν αποσυρθεί πολύ πριν τα επτά.. Με βάση τα παραπάνω κι από την στιγμή που είναι αδύνατο να γνωρίζει κανείς την ακριβή σύσταση και τον τρόπο κατασκευής κάθε κράνους ξεχωριστά, ακολουθείται ένας γενικός κανόνας.
Πιο συγκεκριμένα: Ο «χρυσός κανόνας» εκείνου του αναβάτη που έχει κατά νου την παθητική ασφάλεια, ακούει στο τρίπτυχο 3-5-7 και περικλείει την συντριπτική πλειοψηφία των κρανών - εδώ είναι που πρέπει να αναφέρουμε και τις εξαιρέσεις πριν εξηγήσουμε τι είναι αυτό το 3-5-7. Ακούγονται διάφορα για τα υλικά, από «fiberglass» μέχρι πολυκαρβονικά, θερμοπλαστικά και θερμοσκληραινόμενα πλαστικά ή carbon, που στην πλειοψηφία τους τα τελευταία είναι υλικό θερμοπλαστικό με ίνες carbon… Για να προσδιοριστεί ένας και μόνο κανόνας που να τα περικλείει όλα, θα πρέπει αναγκαστικά να προσμετρήσει μονάχα τον κοινό τους παρονομαστή. Καθότι λοιπόν έχουν ως βάση το πλαστικό, θα πρέπει σε βάθος χρόνου να τα αποσύρει ο ιδιοκτήτης και μας μένουν τα full carbon και άλλες πολύ σπάνιες περιπτώσεις που εξαιρούνται από τον κανόνα. Σε κάθε περίπτωση θα μας απασχολήσουν τώρα, όσα ισχύουν για την συντριπτική πλειοψηφία και όχι οι ειδικές περιπτώσεις.
Η θεωρεία λέει ότι τα υλικά για τα οποία μιλάμε, ώρες μετά την παρασκευή τους φτάνουν σε κατάσταση χημικής ισορροπίας -και από εκείνο το σημείο και μετά, αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση. Αυτά μπορεί να λέει η θεωρεία, όμως κανένα κράνος δεν έρχεται χωρίς ειδική επίστρωση και ένα σωρό εξειδικευμένες προσμίξεις που προστατεύουν σε μεγάλο βαθμό από τους εξωγενείς παράγοντες. Οι εξωτερικές συνθήκες, η χρήση, καθώς και οι συνθήκες αποθήκευσης, παίζουν ρόλο για το πόσο αποτελεσματικό είναι το κράνος κάθε φορά που συμπληρώνει ένα έτος από την ημερομηνία παραγωγής. Ένα κράνος που χρησιμοποιείται σε κάποιο χωριό χωρίς πολύ υγρασία και χωρίς νέφος, θα έχει λίγο καλύτερη διάρκεια ζωής από το αντίστοιχο ίδιο που χρησιμοποιείται στο κέντρο της Αθήνας, μετά από την πάροδο του ίδιου χρονικού διαστήματος. Αν όμως το κράνος εκτίθεται σε μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας, τότε θα έχει επίσης μικρότερη διάρκεια ζωής από κάποιο που δεν περνά από αυτό το μαρτύριο. Το γεγονός αυτό καθιστά ιδιαίτερα δύσκολο τον καθορισμό μιας κοινής ημερομηνίας λήξης που να ισχύει για όλους, και γι’ αυτό στο τέλος καταλήγουμε στον «χρυσό κανόνα», με την τελική απόφαση για το πότε πρέπει να αποσυρθεί το κράνος, να επαφίεται στον ιδιοκτήτη.
Όσοι λοιπόν είναι μανιακοί με τις προδιαγραφές, τους αριθμούς και ψάχνουν την μέγιστη δυνατή βεβαιότητα, τότε μπορούν να αλλάξουν το κράνος τους όταν συμπληρώσει τριετία. Παλαιότερες δοκιμές "κοπώσεως" έχουν δείξει ότι υπάρχει διαφορά σε κράνη που περνούσαν τις προδιαγραφές, ενώ μετά από μόλις τρία χρόνια βρισκόταν στο όριο, χωρίς όμως να «κόβονται» απαραίτητα. Η τεχνολογία των υλικών βέβαια έχει προχωρήσει αρκετά από τότε...
Από την στιγμή που υπάρχει το θεωρητικό μεσοδιάστημα τριετίας, ο «χρυσός κανόνας» ορίζει ότι καλό είναι να αλλάξεις το κράνος σου στην πενταετία και να μην ξεπεράσεις την επταετία. Με δεδομένο ότι το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί για να φτάσουν από τις αποθήκες του εργοστασίου στον εισαγωγέα και από εκεί στον έμπορο και στον τελικό καταναλωτή μπορεί να είναι μεγάλο, καλό θα ήταν να το υπολογίζετε. Φυσικά αλλιώς κυλά ο χρόνος για ένα κράνος μέσα σε κουτί ή στο ράφι ενός μαγαζιού, και πολύ διαφορετικά αν είναι συνέχεια στον δρόμο…
Στην πράξη λοιπόν, το όριο της "ηλικίας" του κελύφους είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό της εσωτερικής επένδυσης (μάγουλα κτλ) και αρκετά μεγάλο, ώστε οι περισσότεροι να το αλλάξουν λόγω παλαιότητας από την καθημερινή χρήση. Μπορεί κανείς να αλλάξει και δεύτερο σετ εσωτερικής επένδυσης χωρίς να χρειαστεί να αλλάξει ολόκληρο το κράνος, από την στιγμή που δεν έχει πέσει και διατηρείται σε καλή κατάσταση.
Αυτό που μπορούμε να επιβεβαιώσουμε στο περιοδικό, από την εμπειρία που έχουμε συσσωρεύσει, είναι τις τεράστιες διαφορές που υπάρχουν στα κράνη. Έχουμε δει κράνος να ξεφτίζει η επένδυσή του και να τρίβεται η πολυστερίνη μόλις συμπλήρωσε τριετία, την στιγμή που έχουμε κράνη που πέρασαν από πολλά κεφάλια και χιλιόμετρα, έμειναν σε αποθήκες κτλ κι εξακολουθούν να είναι «ετοιμοπόλεμα». Αυτό σημαίνει ότι μονάχα ένας πολύ γενικός κανόνας μπορεί να ακολουθηθεί και ο καθένας να κρίνει με βάση τα παραπάνω πιο από τα στάδια του 3-5-7, θέλει να υιοθετήσει. Αρκετοί πάντως κατασκευαστές χρησιμοποιούν πλέον για το κέλυφος ειδικά αντιοξειδωτικά και ρητίνες που θεωρητικά θα παραμείνουν αγέραστες στο χρόνο, αλλά και πάλι η εσωτερική πολυστερίνη έχει μικρότερη διάρκεια ζωής. Στο περιοδικό έχουμε σπάνια αλλάξει κράνος όταν συμπλήρωσε την τριετία -έχει χρειαστεί όμως- και επίσης λίγα έχουν αντέξει παραπάνω από επτά-οκτώ στις δυσκολίες που τους επιβάλλουμε. Αυτό σημαίνει ότι ο κανόνας, αν και γενικός, παραμένει βάσιμος χωρίς να ακυρώνεται από κράνη που έχουμε δει με δεκαετίες ζωής επάνω τους ενώ δείχνουν ολοκαίνουρια… Δεν είναι όλοι οι ιδιοκτήτες το ίδιο σχολαστικοί..
Επειδή λοιπόν δεν μπορεί κανείς να μαντέψει την χρήση που κάνει κάθε αναβάτης, τις συνθήκες που αποθηκεύει το κράνος και καθώς ο κανόνας γίνεται για να συμπεριλάβει και τα φθηνότερα κράνη, καταλήγουμε ότι η πλειοψηφία πρέπει να ακολουθεί το 3-5-7 εκτός κι αν έρθει η πτώση, που εκεί δεν υπάρχει αντιγνωμία!
Η περίπτωση της πτώσης
Για την πτώση ισχύει ο απαράβατος κανόνας της μίας φοράς. Εκτός αν σας έπεσε από το κρεβάτι ενώ κοιμόσασταν με αυτό αγκαλιά, το κράνος πρέπει να αντικατασταθεί μετά την πρώτη επαφή του με την άσφαλτο. Επειδή αυτό είναι ιδιαιτέρως πολυέξοδο, και μπορεί να συμβεί πολλές φορές αν απλώς σας πέφτει από τη σέλα, τότε ζητήστε τη γνώμη κάποιου ειδικού της αντίστοιχης αντιπροσωπείας. Υπάρχουν περιπτώσεις που έχουν σχηματιστεί ανεπαίσθητες τριχοειδείς ρωγμές, επειδή το κράνος προσγειώθηκε από το ενάμισι μέτρο πάνω σε πέτρα και αργότερα άνοιξε όπως το ώριμο καρπούζι όταν το αγγίζεις με το μαχαίρι. Αν υπάρχει φόβος για μία τέτοια πιθανότητα, επιβάλλεται να το ελέγξει κανείς σχολαστικά, πριν του εμπιστευτεί την ασφάλειά του. Σε κάθε περίπτωση όμως, αν η επαφή με την άσφαλτο περιείχε και το κεφάλι σας, τότε το κράνος πρέπει οπωσδήποτε να πεταχτεί.
Ακόμα και αν εξωτερικά το κέλυφος είναι σε πολύ καλή κατάσταση, η εσωτερική επένδυση πολυστερίνης (EPS), που είναι ένα φτηνό και ευαίσθητο υλικό όμοιο με το φελιζόλ, δεν μπορεί να προσφέρει πλέον την απαιτούμενη προστασία. Η πολυστερίνη παραμορφώνεται, απορροφώντας το μεγαλύτερο μέρος της κινητικής ενέργειας που έχει το κεφάλι σας τη στιγμή της πρόσκρουσης, και φυσικά δεν επανέρχεται στην αρχική της κατάσταση. Ακόμα και σε μια πτώση με μικρή ταχύτητα, με τη μοτοσυκλέτα και εσάς τους ίδιους να υποφέρετε από γρατσουνιές και τίποτα περισσότερο, το κόστος –δυστυχώς- θα ανέλθει τουλάχιστον στην αξία ενός καινούριου κράνους.
Οι γρατσουνιές είναι επίσης ένα μελανό σημείο για την διάρκεια ζωής και θα πρέπει ο ιδιοκτήτης να τις καλύπτει με ειδικά υλικά, καθώς εκθέτουν το κέλυφος στις εξωτερικές συνθήκες και λίγο-λίγο επιταχύνουν τις διαδιακασίες…
