Αξιολόγηση προστασίας κιβωτίου από το λιπαντικό

Η δοκιμή FZG
Θάνο Αμβρ. Φελούκα
Από τον

Θάνο Αμβρ. Φελούκα

8/2/2018

Μέχρι στιγμής η πιο εξειδικευμένη σκέψη που υπάρχει για την αξιολόγηση ενός λιπαντικού στην προστασία του κιβωτίου, είναι να περνά τις προδιαγραφές JASO. Αν κάποιος γνωρίζει πως πρέπει να εξετάζει αν το λιπαντικό που θέλει να αγοράσει περνά τις προδιαγραφές JASO, τότε ανήκει ήδη στην μειοψηφία. Ακόμα πιο λίγοι βέβαια, είναι όσοι γνωρίζουν την δοκιμή FZG. Πρόκειται για μία μέτρηση που ανέπτυξε το Ινστιτούτο Μηχανικών Ερευνών FZG (Forschungsstelle für Zahnrader und Getriebebau) που ανήκει στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου.

Στέλνοντάς μας η MOTUL την είδηση πως το σύνολο λιπαντικών της σειράς 7100 4Τ έχει βαθμολογηθεί με FLS>14 όπως άλλωστε και η 300V Factory Line, που φυσικά το περιμένει κανείς γιατί είναι η αγωνιστική της σειρά, ενώ η 5100 4T βαθμολογήθηκε με το επίσης αξιόλογο FLS=14, συνειδητοποιήσαμε πως βρισκόμασταν μπροστά σε ένα σημαντικό πρόβλημα. Λίγοι αναγνώστες ξέρουν τι σημαίνει FLS>14. Οπότε είναι μία ευκαιρία για μία γενικότερη ενημέρωση:

Η κλίμακα FLS, αντιστοιχεί στην δοκιμή FZG κι έχει υιοθετηθεί από τον ASTM (American Society for Testing and Materials) με την ονομασία D-5182, πρόκειται για μία κλίμακα που λειτουργεί σε 15 βαθμίδες: Από το ένα έως το 14 και μεγαλύτερο του 14… Η ανώτερη ποιοτική ένδειξη που μπορεί να έχει ένα λιπαντικό είναι >14 και η μικρότερη το 1. FLS σημαίνει “Failure Load Stage” κι αντιστοιχεί σε ένα στάδιο μέτρησης. Πιο συγκεκριμένα:

Η δοκιμή γίνεται σε ειδικά κατασκευασμένο για τον σκόπο, όργανο μέτρησης που περιστρέφει δύο γρανάζια που κατασκευάζονται πάντα με συγκεκριμένη προδιαγραφή ώστε να υπάρχει μέτρο σύγκρισης. Το όργανο αυτό, όπως φαίνεται και στις συνοδευτικές φωτογραφίες, περιστρέφει τα γρανάζια με 1450 στροφές ανά λεπτό, πράγμα που δεν ακούγεται υπερβολικό, αλλά είναι το φορτίο και η διάρκεια της δοκιμής εκείνα που παίζουν ρόλο.

η λειτουργία της μηχανής μέτρησης που ανέπτυξε το Ινστιτούτο Μηχανικών Ερευνών FZG

 

Κάθε εξεταζόμενο λιπαντικό, θερμαίνεται ακριβώς στους 90ο Κελσίου πριν την δοκιμή κι αμέσως μετά ξεκινούν κύκλοι μέτρησης, ένα FLS δηλαδή. Οι κύκλοι αυτοί αντιστοιχούν σε 21.700 περιστροφές των γραναζιών που πρακτικά σημαίνει περίπου 15 λεπτά λειτουργίας. Μετά από κάθε κύκλο τα γρανάζια ελέγχονται οπτικά για μικρο-ατέλειες και σε περίπτωση που δεν υπάρχει το παραμικρό, τότε συνεχίζουν σε ένα ακόμη κύκλο. Έτσι λοιπόν ένα λιπαντικό που άντεξε δέκα κύκλους, βαθμολογείται με FLS=10.

Σε περίπτωση που το λιπαντικό φτάσει τους 14 κύκλους χωρίς να αφήσει τα γρανάζια να πάθουν την παραμικρή φθορά, τότε υπερδιπλασιάζουν το φορτίο (714.2 Nm) και ολοκληρώνουν ακόμη έναν κύκλο. Σε περίπτωση που περάσει κι αυτή την δοκιμασία, τότε βαθμολογείται με FLS>14 την μέγιστη δυνατή βαθμολογία.

Ενδεικτικά, για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης με τους κύκλους δοκιμής, μερικά φορτία που ασκούνται στα κιβώτια μοτοσυκλετών που είναι ξακουστές για την ροπή τους, και την αμεσότητα μετάδοσης είναι τα εξής:

Yamaha Vmax = 167 Nm

Kawasaki ZZR 1400 = 163 Nm

Suzuki Hayabusa = 155 Nm

Με βάση τα παραπάνω, η ένδειξη FLS>14 σημαίνει ότι το λιπαντικό που κρατάτε στα χέρια σας υπερκαλύπτει τις ανάγκες της μοτοσυκλέτας σας και φυσικά αποτελεί πλέον μία αξιολόγηση προστασίας, και όχι απλά μία προδιαγραφή καταλληλότητας, όπως είναι η JASO.

φωτογραφία της μηχανής για την δοκιμή FZG εν ώρα λειτουργίας

Η προδιαγραφή JASO ωστόσο δεν ορίζει συγκεκριμένα κριτήρια για την προστασία που κιβωτίου ταχυτήτων, πέραν της αντοχής του λιπαντικού σε υψηλές διατμητικές τάσεις, και χωρίζεται σε ξεχωριστές κατηγορίες για δίχρονους και τετράχρονους κινητήρες. Οι MA και MB (JASO MA/MB) είναι για τετράχρονους κινητήρες με ενιαίο σύστημα λίπανσης με την MB να χρησιμοποιείται όπου απαιτείται πιο χαμηλή τριβή. Αντίστοιχα για τους δίχρονους, οι σχετικές βαθμίδες της προδιαγραφής JASO είναι οι FA/FB/FC/FD με την FA και FB να διαφέρουν σε επίπεδο λιπαντικότητας και τις υπόλοιπες δύο να έχουν την ίδια λιπαντικότητα με την FB αλλά να διαφέρουν σε επίπεδο απορρυπαντικότητας με την FD να έχει το υψηλότερο. Οι προδιαγραφές JASO καθορίστηκαν από έξι οργανισμούς που έφτιαξαν μία γραμματεία:

Petroleum Association of Japan (PAJ)
Japan Automobile Manufacturers Association, Inc. (JAMA)
Society of Automotive Engineers of Japan, Inc. (JSAE)
Land Engine Manufacturers Association (LEMA)
Japan Lubricating Oil Society (JALOS)
Japan Boating Industry Association (JBIA)

και μέλη της είναι επίσης πολλοί κατασκευαστές λιπαντικών, και πανεπιστήμια.

Η JASO καθορίζει λοιπόν τις προδιαγραφές καταλληλότητας, αλλά έρχεται η δοκιμή FZG να αποδείξει εργαστηριακά σε πιο βαθμό προστατεύει κάθε λιπαντικό.

Επιπρόσθετα και με βάση τα παραπάνω, γίνεται ίσως ακόμα πιο κατανοητό πως τα λιπαντικά των μοτοσυκλετών διαφέρουν πολύ από εκείνα των αυτοκινήτων, για μία σειρά από λόγους που ξεκινούν από τις προδιαγραφές JASO και καταλήγουν στην δοκιμή FZG..

 

Μοτοσυκλέτα σε ακινησία: Τί κάνω πριν και μετά

Τα προβλήματα και οι λύσεις για να βγει ξανά στους δρόμους
Μπάμπη Μέντη
Από τον

Μπάμπη Μέντη

15/4/2020

Μετά την επιβολή περιορισμού και ουσιαστικά την απαγόρευσης κυκλοφορίας, λόγω των μέτρων κατά της εξάπλωσης της πανδημίας, αρκετός κόσμος αγχώθηκε για το τι θα συμβεί στην μοτοσυκλέτα του αν μείνει ακίνητη για τόσες πολλές μέρες ή και μήνες. Άραγε είναι δικαιολογημένη αυτή η ανησυχία ή μήπως υπερβάλουμε; Σε αυτό το ερώτημα θα απαντήσουμε εδώ, αναφέροντας ένα-ένα τα προβλήματα μαζί με τις λύσεις τους.

Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να καταλάβουμε πως το τι θα συμβεί σε μια ακίνητη μοτοσυκλέτα εξαρτάται από τρεις βασικούς παράγοντες. Τη χρονική διάρκεια της ακινησίας, τη λειτουργική κατάσταση της μοτοσυκλέτας και την ηλικία της μοτοσυκλέτας. Αυτοί οι τρεις παράμετροι αλληλεπιδρούν ο ένας  με τον άλλον και δημιουργούν διαφορετικά προβλήματα. Οπότε δεν μπορούν να γίνουν απόλυτες γενικεύσεις και να λέμε συμβουλές τύπου: “βγάλε την μπαταρία” ή “βάλε τη μοτοσυκλέτα πάνω σε τάκους” ή “άδειασε τη βενζίνη”.

Για να γίνουμε πιο ξεκάθαροι, μια καινούρια μοτοσυκλέτα σε άριστη κατάσταση που θα μείνει ακίνητη σε κλειστό χώρο για ένα ή και δύο μήνες δεν χρειάζεται την ίδια φροντίδα και προετοιμασία με μια παλιά μοτοσυκλέτα σε μέτρια κατάσταση που θα μείνει ακίνητη για πολλούς μήνες. Γι΄αυτό θα πρέπει να πάρουμε τα σενάρια ένα-ένα και ξεχωριστά.  

Ακινησία 1-2 μηνών

Στο σενάριο που η ακινησία της μοτοσυκλέτας δεν ξεπερνά το χρονικό διάστημα των δύο μηνών, όσα λιγότερα πράγματα πειράξουμε, τόσο το καλύτερο! Ιδιαίτερα αν η μοτοσυκλέτα μας είναι καινούρια και σε άριστη κατάσταση. Ξεκινάμε με ένα καλό πλύσιμο για να φύγουν από πάνω της όλα τα οξέα και τα χημικά που έχει μαζέψει από τον δρόμο με τρεχούμενο νερό και απαλό σαπούνι. Αν χρησιμοποιείτε πιεστικό, μην το παρακάνετε με την πίεση και κυρίως ΜΗΝ προσπαθήστε να καθαρίσετε από τα λιπαρά κατάλοιπα την αλυσίδα, τις αναρτήσεις, τα φρένα και τους άξονες με την πίεση του νερού. ΠΟΤΕ! Θα καταστρέψεις τα τσιμουχάκια, θα μπει νερό στα ρουλεμάν και θα προκαλέσεις σοβαρές και πανάκριβες ζημιές.  Ένα πινελάκι με ειδικό καθαριστικό και τρεχούμενο νερό είναι το μόνο που επιτρέπεται. Αν δεν έχεις ειδικά καθαριστικά, απλώς σκούπισε όσα περισσότερα κατάλοιπα μπορείς με χαρτί ή πανί που δεν μαδάει. Στεγνώνουμε πολύ καλά την μοτοσυκλέτα μας σε όλα τα κρυφά σημεία της. ΑΜΕΣΩΣ μετά βάζουμε σπρέι στην αλυσίδα μας για να την προστατεύσουμε από την οξείδωση. Οι τελειομανείς μπορείτε να ψεκάσετε με ένα σπρέι σιλικόνης στα άβαφα μαύρα πλαστικά και τις εμφανείς καλωδιώσεις. Τα σπρέι για τα ταμπλό των αυτοκινήτων κάνουν κι αυτά καλή δουλειά. ΠΡΟΣΟΧΗ! Το σπρέι πρέπει να είναι σιλικόνης για πλαστικές και ελαστικές επιφάνειες και ΟΧΙ με βάση το πετρέλαιο, διότι θα καταστρέψει αντί να προστατεύσει τα πλαστικά, τις τσιμούχες και τα καλώδια.

Φουσκώνουμε τα ελαστικά μας με περισσότερη πίεση απ’ όση προτείνει ο κατασκευαστής για να μειώσουμε την παραμόρφωση του σκελετού, αλλά και για να αποφύγουμε μεγάλες απώλειες πίεσης από την ακινησία. Το τελευταίο πράγμα που θέλεις όταν πας να πάρεις από υπόγειο γκαράζ μια μοτοσυκλέτα είναι να έχει κλαταρισμένα ελαστικά. Αν έχεις διπλό σταντ βάλε τη σε αυτό. Αν έχεις κάλυμμα, σκέπασέ τη.  Δώσε της ένα φιλάκι και φύγε…

Στο σενάριο που μιλάμε για καινούρια μοτοσυκλέτα και το διάστημα ακινησίας δεν ξεπερνά τις 45-60 ημέρες, η μπαταρία και η βενζίνη δεν θα μας δημιουργήσουν προβλήματα.

Οι βενζίνες, ακόμα και αυτές που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε αιθανόλη, μένουν σταθερές για 60 ημέρες τουλάχιστον. Εκείνο που έχει σημασία σε μοτοσυκλέτες με μεταλλικό ρεζερβουάρ είναι να τις έχουμε γεμίσει με βενζίνη, ώστε τα μεταλλικά τοιχώματα του ρεζερβουάρ να μην έρχονται σε επαφή με τον αέρα που λόγω οξυγόνου δημιουργεί οξείδωση, δηλαδή σκουριά.

Η μπαταρία δεν χρειάζεται να αποσυνδεθεί, ειδικά στις καινούριες μοτοσυκλέτες με can/bus και περίπλοκα ηλεκτρονικά, διότι σε κάποιες από αυτές ίσως χρειαστεί μετά να την πας με γερανό στην αντιπροσωπεία για να γίνει reset των ηλεκτρονικών της. Σε αυτές τις μοτοσυκλέτες η καλύτερη λύση είναι οι συντηρητές μπαταρίας (προτιμήστε τους εργοστασιακούς με τις μόνιμες πρίζες υποδοχής). Αν δεν έχεις, κάνε μια μεγάλη βόλτα πριν ξεκινήσεις τη διαδικασία ακινητοποίησης για να είναι η μπαταρία γεμάτη. Αν για οποιοδήποτε λόγο αποφασίσεις να αποσυνδέσεις τη μπαταρία, τότε βγάλε τη εντελώς από τη μοτοσυκλέτα και μην ξεβιδώσεις απλά τους πόλους. Το τελευταίο πράγμα που θέλεις είναι να ακουμπήσουν τα καλώδια στους πόλους και να κάνουν σπινθήρα. Οι μόνοι λόγοι για να βγάλουμε τη μπαταρία όταν η ακινησία έχει διάρκεια μικρότερη των 60 ήμερών, είναι στην περίπτωση που υπάρχει κάποιο πρόβλημα διαρροής ρεύματος. Αν π.χ. έχουμε κάνει πρόχειρες μετατροπές στα φώτα, έχουμε προσθέσει κακής ποιότητας after market ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά αξεσουάρ ή γενικά έχουμε κάνει παράξενες πατέντες στα καλώδια. Αν τώρα μιλάμε για μοτοσυκλέτες άνω των 10-15 ετών, χωρίς περίπλοκα ηλεκτρονικά και δεν έχετε ασχοληθεί ποτέ με τη μπαταρία της από τότε που την πήρατε, τότε βγάλτε τη. Έτσι κι αλλιώς, μια τόσο ταλαιπωρημένη μπαταρία θα χρειαστεί αντικατάσταση.

 

 

Ακινησία άνω των 60 ημερών

Σε περίπτωση που μιλάμε για ακινησία άνω των δύο μηνών, τότε πριν κάνουμε όλα όσα έχουμε πει έως τώρα, θα χρειαστεί να κάνουμε και ένα καλό service. Όσο παράξενο κι αν ακούγεται, η αλλαγή όλων των υγρών είναι το ίδιο χρήσιμη, είτε οδηγούμε τη μοτοσυκλέτα είτε κάθεται ακίνητη. Τα παλιά λάδια, τα παλιά υγρά φρένων και το παλιό ψυκτικό έχουν μαζέψει υγρασία και διάφορα άλλα κατάλοιπα, που θα αρχίσουν να “τρώνε” και να διαβρώνουν μεταλλικές επιφάνειες και τσιμουχάκια/λαστιχάκια με πολύ πιο γρήγορο ρυθμό απ’ ότι αν η μοτοσυκλέτα ήταν σε κίνηση. Για τον ίδιο λόγο, το ρεζερβουάρ μας πρέπει να είναι γεμάτο με φρέσκια βενζίνη και να προσθέσουμε ένα σταθεροποιητή, αν η βενζίνη περιέχει μεγάλη αναλογία αιθανόλης. Το άδειασμα του ρεζερβουάρ δεν θα κάνει απολύτως τίποτα, παρά μόνο προβλήματα σκουριάς, στα μεταλλικά ρεζερβουάρ. Εκτός κι αν είσαι μηχανικός και αποσυνδέσεις όλο το σύστημα τροφοδοσίας και μετά κάτσεις και καθαρίσεις ένα-ένα τα εξαρτήματά του από τη βενζίνη… σουρεαλισμός!

Οι καινούριες μοτοσυκλέτες δεν έχουν πρόβλημα με τις βενζίνες που περιέχουν αιθανόλη σε ό,τι αφορά το σύστημα τροφοδοσίας τους. Αν όμως έχεις μοτοσυκλέτα άνω των 10 ετών ή με πλαστικό ρεζερβουάρ, θα πρέπει να προσθέσεις σταθεροποιητή σε περίπτωση που η ακινησία διαρκέσει άνω του τριμήνου. Σε ό,τι αφορά τη μπαταρία, ισχύει ακριβώς το ίδιο με την μικρής διάρκειας ακινησία. Στις καινούριες μοτοσυκλέτες χρησιμοποιούμε τους μόνιμους συντηρητές-φορτιστές (έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για αυτή τη δουλειά) ή απλώς βάζουμε μια καινούρια και καλά φορτισμένη μπαταρία. Στις παλιές μοτοσυκλέτες μπορείτε να κάνετε το ίδιο ή να αφαιρέσετε τελείως την μπαταρία αν έχεις υποψίες για διαρροές ρεύματος. Το ίδιο και για τα ελαστικά, που αν τα φουσκώσουμε καλά, δεν πρόκειται να χαλάσει μόνιμα ο σκελετός τους, ακόμα κι αν μείνουν ακίνητα για μερικούς μήνες. Στην πρώτη μεγάλη βόλτα θα επανέλθουν στο κανονικό σχήμα τους, όποτε είναι υπερβολή να βάλεις τη μοτοσυκλέτα σε τάκους για να μην ακουμπάνε τα λάστιχα στο έδαφος. Δεν μιλάμε για χρόνια ακινησίας, αλλά για μερικούς μήνες. Εκτός βέβαια αν τα ελαστικά σου είναι ήδη πολύ παλιά, οπότε έτσι κι αλλιώς θα είναι για πέταμα. Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι τα ελαστικά να είναι καθαρά, δηλαδή χωρίς χώματα, σκόνη τσιμέντου κ.τ.λ. που θα τα ξεράνουν.

 

Ακινησία άνω του έτους

Ελπίζουμε πως η καραντίνα δεν θα διαρκέσει τόσο πολύ που να χρειαστούμε συμβουλές για ακινητοποίηση μοτοσυκλέτας άνω των 12 μηνών, αλλά αφού πιάσαμε αυτό το θέμα ας το ολοκληρώσουμε. Η διαδικασία ακινητοποίησης μοτοσυκλέτας για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα βασίζεται στην αποφυγή ακριβών προβλημάτων, όταν θα έρθει η ώρα να την οδηγήσουμε ξανά. Το πλήρες service εδώ είναι απαραίτητο, όμως θα χρειαστεί να κάνουμε δύο-τρία επιπλέον πράγματα αν η ακινητοποίηση διαρκέσει 2-3 χρόνια. Στον κινητήρα θα πρέπει να μπει φρέσκο λάδι και αν η μοτοσυκλέτα είναι υγρόψυκτη, τότε το ψυκτικό υγρό πέρα από καινούριο, θα πρέπει να έχει διάρκεια ζωής 5 ετών και όχι τα φτηνά των 2 ετών. Κάνουμε πλήρες service στα φρένα με αλλαγή στα τσιμουχάκια όπου είναι δυνατόν. Κάποιοι συλλέκτες πανάκριβων ιστορικών οχημάτων δεν αδειάζουν τα ρεζερβουάρ από βενζίνη, αλλά τα γεμίζουν με αγωνιστική βενζίνη (σαν αυτή που χρησιμοποιήσαμε στη δυναμομέτρηση του H2R) η οποία κοστίζει βέβαια μια περιουσία, αλλά το ίδιο ακριβό θα είναι να καθαρίσεις όλο το σύστημα τροφοδοσίας αν η συμβατική βενζίνη γίνει σαν μέλι. Πάντως οι σταθεροποιητές έχουν αποδείξει πως κρατάνε σε καλή κατάσταση τη συμβατική βενζίνη πρατηρίου με αιθανόλη για περισσότερο από ένα χρόνο. Αν τώρα μιλάμε για πολύ παλιές μοτοσυκλέτες με καρμπυρατέρ -και ειδικά για δίχρονες- τότε το λύσιμο του συστήματος τροφοδοσίας και ο καθαρισμός του από καύσιμο είναι εύκολη δουλειά και θα σε σώσει από μεγάλους μπελάδες, όταν θα έρθει η ώρα να ξαναχρησιμοποιήσεις τη μοτοσυκλέτα σου.

Για τα ελαστικά, το καλύτερο που έχετε να κάνετε σε αυτή την περίπτωση είναι να βρείτε ένα ζευγάρι άχρηστα μεταχειρισμένα με 10-20 ευρώ ή τσάμπα και να τα βάλετε, αποθηκεύοντας τα καλά ελαστικά σας σε ξηρό, δροσερό περιβάλλον και μακριά από τον ήλιο. Δώστε ιδιαίτερη προσοχή σε σκουριές, γδαρσίματα και γενικά σε γυμνές επιφάνειες μετάλλου. Βάλτε τα ειδικά σπρέι και υγρά για να τα προστατεύσετε από την οξείδωση και το ίδιο κάντε για τις πλαστικές και ελαστικές επιφάνειες. Επαναλαμβάνουμε: ΟΧΙ πετρελαιοειδή και οινοπνευματοειδή χημικά σε πλαστικά και λάστιχα.  

 

Tο μετά

Σε όλες τις περιπτώσεις, πριν την πρώτη βόλτα μετά από μια μεγάλης διάρκειας ακινητοποίηση της μοτοσυκλέτας μας, κάνουμε έναν γενικό και λεπτομερή έλεγχο για να βεβαιωθούμε πως είναι στην ίδια κατάσταση όπως την αφήσαμε. Γάτες, ποντίκια (κανονικά και ανθρωποειδή...) μπορεί να έχουν προκαλέσει κρυφές ζημιές (π.χ. σε καλώδια). Κάνουμε πρώτα μικρών αποστάσεων βόλτες, χωρίς να ζορίζουμε τη μοτοσυκλέτα και την τύχη μας. Ναι, μετά από την κλεισούρα θέλουμε να φύγουμε για εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, όμως αν κάτι έχει πάει στραβά, είναι καλύτερα να το μάθουμε κοντά στην περιοχή μας, που ξέρουμε με ποιον τρόπο θα βρούμε γρήγορα και εύκολα λύση, και όχι με 200km/h κάπου στην μέση του πουθενά.